1886 yılında ABD’de başlayan işçi eylemleri ancak 20 yıl sonra ülkemize ulaştı. İlk olarak 1906 yılında İzmir’de Arapça yazılı el ilanları dağıtıldı. Daha çok işçilerin gittiği kahvehanelerde dağıtılan ilk 1 mayıs bildirisinde şunlar yazıyordu;
“Yurtsever kardeşlerim! Şerefli gazete çalışanları! Haberiniz olsun ki,1 mayıs dünya işçileri bayramı münasebetiyle amele kıraathaneleri civarındaki tren istasyonu mevkinde toplantı ve gösteri vardır.” Bu osmanlı’da bilinen ilk 1 mayıs
kutlamasıydı…
kapsamlı bir kutlama ise 1909 yılında Üsküp ve Selanik’de yapıldı.1911 de Edirne’de kutlandı. 1 mayıs 1912 yılından itibaren İstanbul’da da kutlanmaya başladı…
Sosyalist fırkasının kurucusu olan Hüseyin Hilmi Osmanlı’da bu kutlamaları organize etti… daha sonraları çıkarttığı iştirak dergisiyle birlikte adı iştirakçi Hilmi olarak anıldı…
Saltanatın tüm baskılarına rağmen Türk, Ermeni,Rum, Bulgar, Makoden işçileri 1 mayıs da ortak eylemler gerçekleştirdiler…
İttiahat terakki partisinin ilk başlarda işçilere gösterdiği destek bir süre sonra baskı ve şiddete döndü. İşçilerin eylemlere katılmamaları ve grev yapmamaları için yasalar çıkartıldı. Bunlardan biri de “tatil-eşgal kanun-u muvakkatı” idi…
Tarihe sopalı seçim olarak geçen ve ittihat terakki partisinin kazandığı 1912 seçimlerinin arkasından sosyalistler seçme ve seçilme hakkının herkese tanınması, emekçilerin haklarının korunması ve grev hakkının yeniden verilmesi için meydanlarda mücadelelerine devam ettiler…
İttihat terakki partisi 1913 yılında sıkıyönetim ilen ederek 1 mayıs kutlamalarını yasakladı. Sosyalistler başta olmak üzere birçok siyasi parti kapatıldı…
1914 yılında patlak veren 1. dünya savaşı nedeniyle tüm haklar tırpanlandı. Bu durgunluk 1919 yılına kadar sürdü. Hüseyin Hilmi sosyalist fırkasını kurarak mücadeleye yeniden başladı…
1 mayıs 1919 yılında İstanbul ve İzmir’de binlerce kişinin katılımıyla yeniden kutlanmaya başlandı…
1920 yılında Türkiye sosyalist fırkasına bağlı bir grup işçi 1 mayıs da “Türkiye müstakil olacak” pankartıyla Haliç’den Beyoğlu’na kadar yürüdü…
Kitlesel olarak kutlanan 1 mayısın arkasından çıkan ikdam gazetesinde şunlar yazıyordu;
“amelenin bir kısmı bayramlarını kutlamak için mavi işçi gömlekleri giydikleri ve kırmızı boyun bağı taktıkları gibi, hemen hepsi de kırmızı rozetlere hami idiler. Sosyalist fırka merkez-i umumisine kırmızı bayrak çekmişlerdi…”
Mitingde atılan sloganalardan bazıları:
“Türkiye amelesi sendika ister”
“Türk amelesi irticaya karşı amansız bir mücadele açmalıdır”
“burjuvazinin zulmünü protesto ediyoruz”
“8 saat iş, 8 saat istiharat, 8 saat uyku”
“mürteciler, muhtekirler, kapitalistler, emperyalistler kahrolsun…”
“bütün dünya işçileri birleşin”
1 mayıs 1922 yılında ingiliz işgali altındaki İstanbul/Sultanahmet meydanında toplanan işçiler pankartları ve sloganları eşliğinde Pangaltı’na doğru yürüdüler. Yol boyunca işçi bandoları çeşitli uluslararası işçi marşları çaldı. Aynı yıl Ankara ve İzmir’de de 1 mayıs kutlamaları yapıldı. Ankara’da ki 1 mayıs Sovyet elçiliğinde yapılan bir törenle kutlandı…
1 Mayıs 1923 yılında amele bayramı ilan edildi. Ankara’da çıkan bir dergide 1 mayıs için şöyle yazıyordu;
“Amele kardaşım, yoldaşım, arkadaşım! Bir mayıs gününü sana tebrik eylerim. Bu gün mefküremiz henüz çocuk halindedir. Ati, o koca sadet-i beşer sizindir… Mecmuamız, 1 mayıs bayramını umum cihan amelesine tebrik etmeyi, kendisine en büyük şeref bilir…”
1 mayıs 1924 yılında Ankara hükümeti tarafından yasaklandı. Kutlamalara izin verilmedi. 1925 ve 1926 yıllarında kutlama yapılamadı. 1927 yılında işçiler yasağı delerek 1 mayısı kutladılar. 1935 yılında 1 mayıs bahar ve çiçek bayramı ilan edildi. Amele bayramı ibaresi yok sayıldı…Cumhuriyet dönemi boyunca İşçiler ancak gizli toplantılarda 1 mayısı kutlayabildiler…
Bu durum ne yazık ki 1976 yılına kadar sürdü. 1 mayıs çoğunlukla gizli salon toplantılarında kutlanabildi. Yurdumuzda ilk kitlesel kutlanışı 1976 yılında Taksim’de ki gösteriyle oldu 1977 de ki görkemli kutlama karanlık eller tarafından kanlı 1 mayısa döndü…
Ülkemiz de 1 mayis için mücadele eden ve bu uğurda canlarını veren ve bize “Dünyanın tüm işçileri birleşin” sloganını bırakan tüm emekçileri saygıyla selamlıyorum…
Kenan Karabağ